[Johannes 1]
Ons is so bekend met die Bybel se woorde – dit word amper betekenisloos. Ons denke moet weer verkwik word met ‘n nuwe waardering vir die wonder. Ons ken mos die woorde van Johannes 1: die Woord het vlees geword, so goed dat ons skaars weer daaroor dink. Miskien moet ons ons verbeelding in ‘n ekstreme oefening inspan en visualiseer hoe ons woorde in menslike vorm lyk.
Hoe sal die woorde daar in die kar wat na die ander motoriste geslinger word lyk? Heel moontlik soos groot, growwe, uitsmyters wat ‘n ou papslaan en disnis daar op die pad neergooi. Hoe lyk die woorde van skinder agter iemand se rug? Dalk soos ‘n donker figuur in ‘n mantel om ‘n bebloede dolk te versteek wat weer en weer verwond, soos die skerp woorde in die onsigbare realm ingestuur word. Dit klink dalk oordrewe dramaties, maar ek kan dit nie wreedaardig genoeg uitdruk nie. Ons woorde doen skade, selfs tot die dood toe. (Spreuke 18:21)
Hoe sou ons woorde van aanmoediging en liefde lyk? Kan jy jou voorstel dat hoorde lyk soos ‘n sterk arm wat iemand ophelp en afstof om aan te gaan? Ons woorde van liefde is ‘n groot omhelsing wat beskerm teen vrees en die wreedheid lewe wat ons moet hanteer. Ons woorde van gebed mobiliseer die hemelse weermag om te veg en te red.
Meer nog: daar was ‘n Man – logos – die Woord.
The first chapter of the Fourth Gospel is one of the greatest adventures of religious thought ever achieved by the mind of man.
[William Barclay, Professor of Divinity and Biblical Criticism at the University of Glasgow]
Teen die tyd dat Johannes hierdie Evangelie skryf, woon hy in Efese. Dit is na die die Joodse oorlog van 66-70 nC. Teen 60 nC was daar ongeveer ‘n 100 000 Griekse Christene vir elke Joodse Christen. Die goeie nuus van Jesus het uit die tradisionele Joodse wysheid uitbeweeg na ‘n baie groter toepassing in die wêreld van daardie tyd. Joodse idees was vreemd vir die Grieke. Die Grieke het byvoorbeeld, geen Messiaanse verwagting gehad nie. Hoe moes Jesus aan die denke van die Grieke voorgestel word?
In beide kulture was die konsep van die woord sentraal in ‘n hulle denke oor wysheid.
Vir die Jode was ‘n woord baie meer as net klank. Dit was iets met ‘n eie bestaan wat konkreet dinge verrig – ‘n eenheid van kragtige energie. Hebreeus was spaarsamig met woorde – 10 000 in totaal terwyl Grieks oor die 200 000 woorde gebruik het.
Die Jode het ‘n tipe letterkunde gehad wat die Wysheidsliteratuur genoem is. Dit was nie spekulatief en filosofies nie, eerder prakties om jou lewe elke dag te bepaal. In die Ou Testament is die voorbeeld van Spreuke. In sekere gedeeltes waar daar oor wysheid (Grieks=sophia) gepraat word, is wysheid ‘n misterieuse, lewende en ewige krag. Wysheid word personifiseer en soos ‘n medewerker van God voorgestel in Spreuke 3 en 8.
Dieselfde tyd as wat die Prediker geskryf is, is ‘n boek in Alexandrië in Egipte geskryf met die titel: Die Wysheid van Salomo. Die skrywer van die boek het wysheid en die woord gelykgestel.
Dus sê Johannes: As jy God se woord wil sien, God se skeppende krag wil sien, daardie woord wat lig en lewe aan die hele mensdom bring, kyk na Jesus. In Hom is God se woord tussen julle.
Maar hoe het hierdie idee in Griekse filosofie ingepas? Eintlik was dit alreeds daar, maar met ‘n verwagting vir vervulling wat die inhoud van die konsep sou bepaal. Sover terug as 560 vC het ‘n denker met die naam Heraclitus in Efese gewoon, presies waar Johannes geskryf het vyf eeue later. Heraclitus was van mening dat alles om ons in ‘n toestand van vloed is en dus van oomblik tot oomblik verander. Sy mees bekende voorbeeld hiervan, is dat dit onmoontlik is om twee maal in dieselfde rivier te tree. As jy uittree en weer intree, het die water gevloei en die rivier is anders. Indien dit waar is, hoekom is die wêreld en die lewe nie heeltemal chaoties nie? Daar kan geen sin wees as daar konstante verandering is nie.
Heraclitus se antwoord was dat die vloei van alles nie toevallig is nie – dit was onder beheer en fyn bepaal volgens ‘n patroon. Die patroon wat die wêreld orden is logos – die woord – die rede van God.
Die Grieke het vasgeklou aan die idee van logos en alles daarmee verklaar, veral in die denkskool van Stoïsisme, wat oor die orde van alles in verwondering gestaan het. Orde impliseer intelligensie, daarom is die kosmiese orde verklaarbaar met logos.
So het Plato (428-348 vC), een van die bekendste Griekse filosowe, LOGOS as die basiese feit van die lewe verhef. Hy het bepaal dat daar ‘n vooraf iets was tussen die logos van die denkende siel en die logos van dinge.
Vir die Grieke is die betekenis van logos, die woord. Plato en ander filosowe het logos nie net vir die gesproke woord gebruik nie, maar vir die ongesproke woord, die rede, die woord wat nog vorm aanneem binne denke. In terme van die heelal, was logos die rasionaal, die intelligensie wat alles bepaal.
Johannes het logos binne ‘n hele nuwe konsep toegepas om die inhoud te gee wat die Grieke nagestreef het. Skielik was die mens in staat om sedert die heel begin van alles die logos te ken, in die persoon van Jesus Christus. Hy het aan die Grieke gesê: oor soveel eeue het julle gedink en geskryf en gedroom oor logos, die verstand en krag wat die wêreld gemaak het en die orde van alles bepaal, waarvolgens ‘n mens ook redeneer en kennis kry om met God kontak te maak. Jesus is die logos van God.
Die ongesproke woord in God se denke, het menslike vorm aangeneem en tussen ons kom woon. God se rede het ‘n persoon geword.
God se woord het ‘n mense geword om ons te wys hoe sou God op hierdie aarde geleef het. Ons is “klein Christusse”, daarom noem hulle ons Christene.
In wedergeboorte kry ons die “sin” (denke) van Christus.
Want wie het die sin van die Here geken, dat hy Hom sou kan onderrig? Maar ons het die sin van Christus. (1 Korintiërs 2:16)
Hoe sou ons ons woorde in hierdie wonder-verklaring van God en Jesus onderwerp aan logos?
Kom ons bid Psalm 19:15:
Laat die woorde van my mond en die oordenking van my hart welbehaaglik wees voor u aangesig, o HERE, my rots en my verlosser!
These are the words in my mouth;
these are what I chew on and pray.
Accept them when I place them
on the morning altar,
O God, my Altar-Rock,
God, Priest-of-My-Altar. (The Message)
